De réir mar a thagann torthaí agus glasraí i ndathanna, cineálacha, cruthanna agus méideanna iontacha, eagraítear i gcatagóirí éagsúla iad. Cuidíonn sé seo le saothróirí, táirgeoirí agus siopadóirí a roghanna a chinneadh. Anseo in Éirinn, tá an t-ádh orainn go bhfuil torthaí agus glasraí úra a fásadh sa bhaile ar fáil dúinn ar feadh na bliana ar fad.
Cad is toradh ann?
Tá torthaí difriúil ó ghlasraí toisc go dtagann torthaí ó bhláthanna crainn nó planda. Nuair a ghearrann tú torthaí, gheobhaidh tú síolta taobh istigh. Is féidir torthaí a ithe úr nó ó channaí. Is féidir roinnt torthaí a reo. Cabhraíonn torthaí le cealla fola sláintiúla a dhéanamh. Vitimín C, vitimín tábhachtach a chabhraíonn leis an gcorp gearrthacha agus créachtaí a leigheas, ag cabhrú linn fás sláintiúil agus láidir. Tagann Vitimín C ó go leor de na torthaí a itheann muid. Mianra tábhachtach eile i dtorthaí is ea potaisiam. Cuidíonn potaisiam le do chroí fanacht sláintiúil agus láidir. Tagann torthaí i gcruthanna agus méideanna éagsúla agus tá sé tábhachtach craiceann torthaí cosúil le húlla agus piorraí a ithe lena chinntiú go bhfaigheann muid go leor snáithín inár n-aiste bia.
Cad is glasra ann?
Tagann glasraí i go leor cineálacha: síolta, fréamhacha, tiúbair, gais agus duilleoga. Is glasraí iad cairéid agus prátaí a fhásann faoin talamh mar chuid d'fhréamhacha an phlanda. Fásann glasraí amach as an talamh, agus is féidir iad a fháil i ngairdín nó ar fheirmeacha móra. Tar éis an fhómhair, téann roinnt glasraí chuig monarcha pacáistí ina ndéanann comhlachtaí iad a chócaráil agus iad a chur i gcannaí, mar shampla grán milis. Reonn roinnt comhlachtaí iad lena gcur ar fáil san ollmhargadh agus tá glasraí reoite chomh cothaitheach le glasraí úra. Tá glasraí reoite an-áisiúil mar go seasann siad níos faide nuair nach féidir linn dul chuig na siopaí chomh minic sin. Tugann glasraí go leor vitimíní don chorp, lena n-áirítear vitimín A agus aigéad fólach. Cabhraíonn siad seo leis na horgáin i do chorp a choinneáil sláintiúil agus ag obair go maith.
Rangúchán Glasraí
Rangaítear glasraí de réir cén chuid den phlanda a itear. Tá roinnt glasraí oiriúnach i níos mó ná catagóir amháin nuair a bhíonn roinnt codanna éagsúla den phlanda inite, m.sh. is féidir fréamhacha agus duilleoga an bhiatais a ithe.
| Rangúchán | Faisnéis | Sampla |
Bleibíní |
De ghnáth fásann siad díreach faoi dhromchla na talún agus táirgeann siad péacán bog, ramhardhuilleach os cionn na talún. De ghnáth bíonn ionair nó triopaill acu. | finéal, gairleog, cainneann, oinniún, seallóid, oinniún earraigh |
Bláthanna |
Na bláthanna inite de ghlasraí áirithe. | cóilis, brocailí, cúirséad |
| Torthaí | Tá torthaí glasraí bog agus bíonn síolta iontu. | mealbhacán, sillí, cúirséad, cúcamar, ubhthoradh, puimcín, tráta |
| Fungais | Agus tagairt á déanamh do ghlasraí, tugtar muisiriúin ar fhungais go coitianta | muisiriúin chnaipe, muisiriúin Eilvéiseacha, cupa (oscailte), muisiriúin oisreacha, Portobello, strufal – dubh agus bán |
| Duilleoga | Na duilleoga inite de phlandaí | bachlóg bhruiséile, cabáiste, leitís, spionáiste, biolar |
| Fréamhacha | De ghnáth, socfhréamh fhada nó cruinn-chruthach. | biatas, cairéad, soilire, meacan bán, raidis, svaeid, tornapa |
| Síolta | (Léagúim) Seachas grán milis, fásann síolta i bhfaighneoga a itear in éineacht leis an síol uaireanta. | pónairí (pónairí glasa, pónairí Francacha, pónairí móra), pónairí leathana, piseanna, grán milis |
| Gais | Na gais inite de phlandaí nuair a bhíonn an gas an chuid is mó den ghlasra. | asparagas, soilire |
| Tiúbair | Glasraí a fhásann faoi thalamh ar fhréamh planda. | ionam, práta |
Leideanna chun catagóirí éagsúla torthaí agus glasraí a chur san áireamh in aiste bia do pháiste:
- Coinnigh babhla torthaí úra in aice láimhe. Coinnigh roinnt glasraí cosúil le piseanna, tráta silín, mionchairéid agus cúcamar sa chuisneoir chun greim a fháil orthu le haghaidh sneaic thapa.
- Cuir fraocháin, bananaí agus torthaí úra nó triomaithe eile le gránach te nó fuar.
- Mar gheall ar Covid-19, tá ollmhargaí ag moladh do dhuine amháin i ngach teach dul isteach sa siopa chun an tsiopadóireacht a dhéanamh. Tá sé tábhachtach, áfach, do pháistí a rá leat cad iad na torthaí agus na glasraí ar mhaith leo go gceannófá le linn do thurais siopadóireachta.
- Gearr suas aon mheascán glasraí agus cuir le hanraith nó stobhach é. Déanfaidh na blasanna seo go léir do bhéile an-bhlasta.
- Cuirfidh bleibíní ar nós oinniúin nó gairleog blas iontach ar fhormhór na mbéilí.
- Bain triail as torthaí agus glasraí ag baint úsáid as uigeachtaí éagsúla [grátáilte, stofa, slisnithe srl.]. D'fhéadfadh sé seo a bheith ina bhealach spraíúil chun triail a bhaint as torthaí agus glasraí nua.
- Féach ar fhéilire ‘Best in Season’ de chuid Bhord Bia le fáil amach cad iad na barra Éireannacha atá i dtráth.
