Is clár bia sláintiúil é Food Dudes, atá bunaithe ar fhianaise ina chur chuige maidir le caitheamh torthaí agus glasraí a spreagadh. Is é príomhaidhm an chláir Food Dudes caitheamh torthaí agus glasraí úra a spreagadh i measc páistí, le béim ar leith ar pháistí a spreagadh chun dul isteach ar nós torthaí agus glasraí a ithe ar scoil. Tá sé bunaithe ar eiseamláirí dearfacha a bhíonn i bhfoirm na gcarachtar Food Dudes (Charlie, Raz, Tom, Rocco), athbhlaiseadh torthaí agus glasraí agus duaiseanna oideachasúla dreasaithe.
Oibríonn Clár Bia Sláintiúil Food Dudes trí dhearcadh leanaí i leith torthaí agus glasraí a athrú agus a chothú trí mhodhanna luath-idirghabhála bunaithe ar thrí chroíphrionsabal; na trí R:
Tá trí phríomhchéim sa chlár:
Tá Food Dudes saor in aisce do gach bunscoil. Tá Food Dudes maoinithe ag an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara le tacaíocht ón Aontas Eorpach faoin Scéim Torthaí agus Glasraí Scoile.
Ullmhaítear na táirgí ar fad a chuirtear ar fáil mar chuid den chlár gach lá. Déanann ár soláthraí na sciartha torthaí agus glasraí a ní, a ullmhú, a phacáil agus a lipéadú, agus seachadann siad chuig an scoil iad roimh bhriseadh na maidine. Cuirtear mála codanna ar fáil do gach scoil do gach seomra ranga le dáileadh go héasca timpeall na scoile.
Cuirtear roinnt táirgí ar fáil ina n-iomláine, cosúil le bananaí, agus cuirtear cinn eile ar fáil slisnithe agus réidh le hithe, cosúil le bataí cairéid agus slisní úll. Bunaithe ar aiseolas leanúnach ó scoileanna, tá pacáistí réidh le hithe níos éasca agus níos tarraingtí do dhaltaí sa seomra ranga agus bíonn níos lú dramhbhia mar thoradh orthu.
Déantar roinnt táirgí, cosúil le slisní úlla, a thumadh i vitimín C. Is próiseas ocsaídiúcháin einsímeach é donnú a gcuireann Vitimín C stop leis.
Léiríonn taighde reatha nach n-itheann páistí in Éirinn ach trí sciar de thorthaí agus glasraí ar an meán. Dá bhrí sin, tá tábhacht ag baint le bearta chun aghaidh a thabhairt air sin ar leibhéal náisiúnta. Áirítear leis seo an clár Food Dudes, ina bhfuil an phríomhsprioc chun caitheamh méadaithe torthaí agus glasraí a spreagadh i measc páistí scoile. Tá difríochtaí idir Food Dudes agus cur chuige eile sa mhéid is go soláthraíonn sé na torthaí agus glasraí úra le blaiseadh, in éineacht le hábhair oideachais do dhaltaí. Déanann taighdeoirí in COBÁC meastóireacht ar Food Dudes ar bhonn rialta agus leanúnach. Is é aidhm na meastóireachtaí seo fáil amach an bhfuil an clár Food Dudes éifeachtach maidir le hiompar chaithimh torthaí agus glasraí páistí a athrú ar scoil go gearrthéarmach agus go fadtéarmach araon.
In 2017, foilsíodh taighde bunaithe ar na meastóireachtaí seo i gcomparáid le tionchar tosaigh na hidirghabhála in 2010-2011 agus in 2016 le cohórt comhchosúil de na páistí. Léiríonn an taighde seo gur thug níos mó páistí torthaí agus glasraí chun na scoile tar éis an chláir Bia Sláintiúil Food Dudes agus gur ith siad níos mó torthaí agus glasraí ar scoil, agus go bhfuil tionchair dhearfacha fhadtéarmacha ag an idirghabháil ar chaitheamh torthaí agus glasraí le leibhéil mhéadaithe leanúnacha caithimh go fadtéarmach.
Tá muid ag obair go leanúnach lenár soláthraithe chun a chinntiú go bhfuil muid ag feabhsú dintiúir inbhuanaitheachta an chláir. I measc na bpríomhréimsí den chlár ina bhfuil feabhsuithe déanta againn tá:
Táirgí - úsáideann an clár pacáistíocht atá go hiomlán in-bhithmhillte agus tá ár soláthraí ag déanamh taighde leanúnach ar nuálaíochtaí nua pacáistíochta. Tá córas lúibe iata i bhfeidhm againn, trína mbailíonn an tiománaí seachadta gach pacáistíocht agus dramhbhia, trína gcuirtear ar ais chuig an soláthraí iad agus trína dtugtar chuig áis múirínithe deimhnithe CRE iad. Laghdaigh sé seo go mór aon dramhaíl a d'fhéadfadh a bheith ann agus lorg carbóin an chláir.
Duaiseanna - thosaigh muid ag úsáid ábhair níos inbhuanaithe, le duaiseanna déanta as adhmad, páipéar agus alúmanam. Seachnaíonn muid clúdach plaisteach freisin dár nduaiseanna nuair is féidir. Déantar ár mboscaí lóin as plaisteach athchúrsáilte agus tá siad féin in-athúsáidte agus in-athchúrsáilte, agus saor ó BPA.
Priontáil - laghdaigh muid an méid phriontála a dhéanann muid gach bliain agus tá muid ag leanúint ar aghaidh ag cur acmhainní ar fáil go digiteach trínár láithreán gréasáin. Nuair a dhéanann muid ábhair chlóite, bíonn sé mar aidhm againn i gcónaí páipéar athchúrsáilte agus dúigh atá neamhdhíobhálach don chomhshaol a úsáid.
Tá Food Dudes bunaithe ar mhúnla atá cruthaithe go heolaíoch a léiríonn gur féidir le luach saothair a bheith an-éifeachtach chun athrú leanúnach a dhéanamh ar stíleanna maireachtála páistí. Le linn Chéim Idirghabhála an chláir, bronntar duaiseanna neamhdhíobhálacha don chomhshaol ar pháistí tar éis dóibh na sciartha torthaí agus glasraí a chuirtear ar fáil a bhlaiseadh. Is spreagadh iad na duaiseanna seo chun páistí a spreagadh chun an bac tosaigh ar bhlaiseadh a shárú agus dá bhrí sin níl iontu ach cuid den idirghabháil tosaigh.
Tá próisis leanúnacha i bhfeidhm againn chun cur amú bia a íoslaghdú. Mar shampla, soláthraíonn muid go díreach líon na gcodanna a theastaíonn do gach seomra ranga agus cuireann muid comhairle ar fáil do scoileanna maidir le haon dramhbhia a bhainistiú.
Glacann ár soláthraí pacáistíochta agus aon dramhbhia ar ais ó scoileanna faoi láthair chun bainistíocht fhreagrach dramhaíola a chinntiú. Cinntíonn muid go dtugann siad gach dramhaíl inmhúirínithe chuig áis múirínithe deimhnithe CRE agus go seoltar gach dramhaíl in-athchúrsáilte chuig áis athchúrsála oiriúnach.
Athúsáideann muid boscaí le haghaidh seachadtaí agus déanann muid athchúrsáil orthu nuair nach féidir iad a úsáid a thuilleadh.
Is féidir, agus tá fáilte roimh gach scoil agus dalta páirt a ghlacadh ann. Molann muid do scoileanna speisialta agus do ranganna ASD riachtanais a ndaltaí a phlé lena mBainisteoir Tionscadail Food Dudes, ionas gur féidir linn cabhrú leis na socruithe is oiriúnaí a chur ar fáil do do dhaltaí. Tá sraith duaiseanna speisialta agus boscaí lóin ar fáil againn freisin.
Déan teagmháil le do Bhainisteoir Tionscadail Food Dudes chun aon cheisteanna acmhainne a phlé.
Oibrítear Clár Bia Sláintiúil Food Dudes mar Thionscnamh Scoile Uile. Mar sin féin, athraíonn an cur i bhfeidhm, le hacmhainní agus físeáin ar leith, do ghrúpaí ranga éagsúla.
Tá an clár curtha ar fáil do gach scoil i bPoblacht na hÉireann. Tugtar cuireadh do scoileanna páirt a ghlacadh ar bhonn suímh agus rannpháirtíochta roimhe seo. Is féidir le scoil ar bith teagmháil a dhéanamh linn agus a spéis a léiriú i bpáirt a ghlacadh sa chlár agus déanfaimid iarracht tús áite a thabhairt do na scoileanna seo le linn ár bpróiseas pleanála.
Roghnaíonn muid scoileanna i mbloic de thart ar 20 scoil atá réasúnta cóngarach dá chéile chun seachadadh torthaí agus glasraí a éascú roimh shos lóin, agus chun cuairteanna fiúntacha bainistíochta tionscadail a cheadú.
Mar gheall ar shrianta lóistíochta, ní dócha gur féidir le scoil a dhiúltaíonn an clár ar dtús páirt a ghlacadh níos déanaí sa scoilbhliain chéanna. Mar sin féin, d'fhéadfadh go mbeadh deis ann páirt a ghlacadh sna blianta amach romhainn. Is féidir le scoileanna a bhfuil suim acu páirt a ghlacadh a spéis a léiriú agus déanfaimid ár ndícheall tús áite a thabhairt dá rannpháirtíocht.
Gheobhaidh múinteoirí nótaí cuimsitheacha maidir le conas an clár a reáchtáil ina rang. Ceapfar múinteoir amháin ó gach scoil mar Chomhordaitheoir Food Dudes, a fhaigheann oiliúint leathlae agus acmhainní tacaíochta pearsanta. Tabharfaidh Bainisteoir Tionscadail Food Dudes cuairt ar do scoil arís agus arís eile agus cabhróidh sé le cur i bhfeidhm Chlár Bia Sláintiúil Food Dudes.
Tabharfaidh Bainisteoir Tionscadail Food Dudes ainmnithe i do réigiún cuairt ar an scoil agus cuirfidh siad tacaíocht leanúnach ar fáil do Chomhordaitheoir Food Dudes agus do mhúinteoirí do scoile.
Ní féidir, tá sé cruthaithe go bhfuil Food Dudes an-rathúil nuair a chuirtear i bhfeidhm é mar atá leagtha amach ag an Aonad Taighde um Ghníomhaíocht Bia in Ollscoil Bangor, lena n-áirítear torthaí agus glasraí úra a sholáthar in éineacht leis na hábhair oideachais agus na duaiseanna.
Tógann an clár idir 10-30 nóiméad in aghaidh an lae, ag brath ar aoisghrúpa an ranga. Tá sé deartha ag múinteoirí leis an sceideal teagaisc gnóthach san áireamh. Tá acmhainní atá nasctha leis an gcuraclam ar fáil ar an suíomh seo chun deis a thabhairt do mhúinteoirí an clár a ionchorprú i go leor ábhar éagsúil.
I gcás scoileanna a ghlacann páirt i bpríomh-idirghabháil Food Dudes, cuirtear 4 chineál torthaí agus 4 chineál glasraí ar fáil agus déantar iad seo a athdhéanamh d'aon ghnó 4 huaire thar thréimhse 16 lá do dhaltaí sóisearacha. Áirítear orthu seo de ghnáth: úlla, satsúmaí, fraocháin, bananaí, cairéid, cúcamar, trátaí silíní agus piobair.
I gcás scoileanna a ghlacann páirt i Seachtain na Food Dudes, tá 5 mheascán éagsúla torthaí agus glasraí curtha ar fáil i rith na seachtaine. Áirítear orthu seo de ghnáth: úlla, satsúmaí, fraocháin, bananaí, sútha talún, cairéid, cúcamar, trátaí silíní, piobair, cúirséad, pacáistí measctha úll agus fraochán agus pacáistí measctha glasraí.
Cé go dtugann siad seo léargas ar a bhfuil san áireamh go coitianta, d'fhéadfadh go bhfaigheadh do scoil rogha eile. Braitheann an toradh úr a chuirimid ar fáil ar infhaighteacht agus séasúracht, agus tá muid ag triail táirgí nua go leanúnach laistigh den chlár.
Tá an clár ar fáil i nGaeilge. Tá gach ábhar clóite agus físeán ar fáil i nGaeilge d'aon scoil ar mhaith leo leas a bhaint as. Áirítear leis seo acmhainní do mhúinteoirí, do dhaltaí agus do thuismitheoirí.
Nuair a bhíonn scoil ag ullmhú chun páirt a ghlacadh sa chlár, eisíonn do scoil litir do gach tuismitheoir ina sonraítear an clár. Mar atá leagtha amach sa litir, cuirfear gach dalta sa scoil san áireamh go huathoibríoch sa chlár. Is clár scoile uile é Food Dudes, mar spreagann sé seo foghlaim idir daltaí agus athrú ar na noirm shóisialta sna seomraí ranga chun caitheamh torthaí agus glasraí a chur san áireamh.
Má tá tuilleadh ceisteanna agat faoin gclár nó faoi rannpháirtíocht do pháiste, déan teagmháil dhíreach le do scoil.
Molann muid do thuismitheoirí ról gníomhach a ghlacadh agus éiteas Food Dudes a thabhairt isteach sa bhaile. Gheobhaidh tú roinnt acmhainní tríd an scoil le heolas, ach tá go leor eolais eile ar ár suíomh gréasáin, chomh maith le hacmhainní is féidir leat a phriontáil agus a úsáid sa bhaile. Tóg Food Dudes mar dheis chun torthaí agus glasraí a phlé sa bhaile agus triail a bhaint as cineálacha nua. Déan iarracht torthaí agus glasraí a chur san áireamh i ngach béile, ag cuimhneamh gur féidir le roghanna úra, reoite agus stánaithe a bheith go hiontach.
Is féidir. Sa chás seo, cuir do mhúinteoir ar an eolas faoi agus tabhair torthaí/glasraí eile ón bhaile isteach ar an lá sin. Gheobhaidh do pháiste a luach saothair/greamán don lá sin fós má tá sé/sí ag glacadh páirte san idirghabháil.
Sa chás go bhfuil ailléirge i scoil, ba cheart do Chomhordaitheoir Food Dudes na scoile a mBainisteoir Tionscadail Food Dudes a chur ar an eolas. Is féidir lenár soláthraí táirgí faisnéis chuimsitheach ailléirge a sholáthar agus tá bearta diana rialaithe cáilíochta agus traséillithe i bhfeidhm aige.
Bainístíonn Bord Bia in Éirinn Clár Itheacháin Sláintiúil Food Dudes agus maoiníonn an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara é le tacaíocht ón Aontas Eorpach faoi Sceim Torthaí agus Glasraí na Scoileanna. Is é an tAonad Taighde ar Ghníomhaíocht Bhia i Scoil na Siceolaíochta in Ollscoil Bheannchar, sa Bhreatain Bheag, a d’fhorbair an clár. Cóipcheart © 2004 Ollscoil Bheannchar.